Tình bạn trong sáng, thủy chung của những người cộng sản

Từ ngày 1 đến ngày 21-11-1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Việt Nam đã có mặt ở Moskva, Liên Xô để tham dự các hoạt động nhân dịp kỷ niệm lần thứ 40 Cách mạng Tháng Mười và dự Hội nghị đại biểu các Đảng Cộng sản và Công nhân các nước xã hội chủ nghĩa. Biết được tin này, ngày 10-11-1957, bà Kase Regina Ixacốpna (Кашер Регина Исаковна, sinh năm 1890), gốc Do Thái, đảng viên cộng sản, một nhà sư phạm và hoạt động xã hội, người bạn thân của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã gửi cho Người một bức thư 6 trang viết tay bằng tiếng Nga. Trên đường về nước, ngày 23-11-1957, từ Bắc Kinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tự tay viết thư trả lời bà Kase Regina bằng tiếng Pháp.

Xin giới thiệu toàn văn nội dung 2 bức thư trên mà tôi sưu tầm được tại  Lưu trữ Lịch sử Chính trị - xã hội quốc gia Nga (РГАСПИ), phông: 495; mục lục: 252; hồ sơ: 3471. Bức thư trả lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện chưa có trong Hồ Chí Minh Toàn tập, NXB  Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011.

1.    Nội dung thư của bà Kase Regina gửi Chủ tịch Hồ Chí Minh:

Đồng chí Hồ Chí Minh thân mến!

Không! Tốt nhất là tôi nên gọi: đồng chí Nguyễn Ái Quốc thân mến, giống như cách tôi đã xưng hô với đồng chí từ nhiều năm trước, khi hai chúng ta có một tình bạn quốc tế bền chặt và trẻ trung. Đó là thời gian đồng chí tham gia các sự kiện quốc tế sau Chiến tranh thế giới lần thứ nhất và đang tích cực chuẩn bị cho nhiệm vụ trọng đại trong tương lai là dẫn dắt nhân dân Đông Dương tiến đến con đường tươi sáng của tự do, độc lập và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Tôi đặc biệt nhớ tới bức thư trao đổi giữa chúng ta ở Trung Quốc vào khoảng giữa những năm hai mươi, khi đồng chí từ châu Âu trở về châu Á, nơi gần hơn với Tổ quốc, để thực hiện công cuộc giải phóng dân tộc mà mình luôn nung nấu.

Còn tôi lúc đó thì quan tâm đến số phận của những trận chiến cách mạng ở Ba Lan - quê hương của tôi - và ở Đức, nơi tôi di cư đến và là đảng viên Đảng Cộng sản Đức. Nhưng số phận đã đưa đẩy tôi tới Trung Quốc, nơi chúng tôi đang thực hiện nghĩa vụ quốc tế của mình.

Sau đó, tôi thường trú ở Liên Xô và kết hôn. Chồng tôi là đồng chí Marek (Stanke Dimitrov), Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Bungaria, người đã hi sinh trong vụ tai nạn máy bay thảm khốc năm 1944 (năm 1945, chồng tôi được truy tặng Huân chương Lênin, được dựng tượng và đến năm 1948, thành phố quê hương của chồng tôi được mang tên Stanke Dimitrov).

Tôi luôn theo dõi sát sao cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam và cũng như mọi người dân Liên Xô, tôi hân hoan chào mừng Cách mạng Tháng Tám ở Việt Nam. Trong những năm gần đây, đồng chí đã đến thăm đất nước chúng tôi một số lần, nhưng tôi đã kiềm chế, không dám mạnh dạn liên hệ với đồng chí.

Tuy nhiên, trong những ngày này, khi khắp nơi đang tưng bừng kỷ niệm 40 năm Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười vĩ đại và đúc kết những thành quả vẻ vang của cuộc cách mạng hết sức vĩ đại đó thì tôi nghĩ là không nên im lặng nữa mà cần chào mừng tất cả những người bạn chân thành của Liên Xô, mà cũng giống như đồng chí, họ đang dồn hết sức lực của mình cho sự nghiệp quốc tế chung mà Cách mạng Tháng Mười đã mở ra.

Tôi xin chào mừng đồng chí Nguyễn Ái Quốc tại Moskva vinh quang của chúng tôi. Tôi xin gửi lời chào tới nhân dân Việt Nam vinh quang vừa kỷ niệm 12 năm ngày Quốc khánh. Tôi chúc đồng chí và nhân dân Việt Nam thành công hơn nữa trong cuộc đấu tranh vẻ vang của mình để giải phóng và thống nhất đất nước, vì sự hưng thịnh của dân tộc và vì thắng lợi của chủ nghĩa xã hội.

Tôi đang làm việc trên các bản dịch từ tiếng Ba Lan và các ngôn ngữ khác. Năm 1954, khi tình cờ đọc được trên một tờ báo của Ba Lan câu chuyện “Chân dung của một bác sĩ” do nhà văn người Ba Lan Miroslav Zhulavsky viết sau chuyến thăm Việt Nam, tôi ngay lập tức đã nhớ đến đồng chí. Xuất phát từ tình bạn cũ của hai chúng ta và thiện chí của tôi với nhân dân Việt Nam, tôi đã dịch ngay câu chuyện này từ tiếng Ba Lan sang tiếng Nga.

Đồng chí hãy nói cho tôi biết, tôi có thể làm gì cho nhân dân Việt Nam? Tôi sẵn lòng làm mọi thứ, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục, chính trị và để thắt chặt tình hữu nghị giữa nhân dân các nước Ba Lan - Bungaria - Liên Xô - Việt Nam.

Tôi vẫn thế, giống như những năm tháng chúng ta đã gặp nhau, một người theo chủ nghĩa quốc tế, một đảng viên lão thành của Đảng Cộng sản Liên Xô. Hàng tháng, tôi nhận tiền trợ cấp đặc biệt theo tiêu chuẩn của người chồng quá cố và có một cuộc sống tốt trong căn hộ ở khu nhà mới xây thuộc quận Tây - Nam của Mátxcơva. Tôi làm việc tại nhà và tích cực tham gia công tác Đảng nơi cư trú.

Cho phép tôi được nắm bàn tay của đồng chí, nơi có những ngón tay là nhân chứng sống cho những năm tháng không thể nào quên đối với chúng ta... Tôi đang muốn hình dung xem những ngón tay ấy bây giờ như thế nào? Tôi muốn mạnh dạn nói rằng, tôi muốn cầm và lắc mạnh những ngón tay đó của đồng chí... Liệu rằng tôi có làm mất thời gian quý báu của đồng chí trước lúc lên đường trở về nước? Tôi sẽ rất vui mừng nếu như đồng chí đọc được bức thư này của tôi và hồi tưởng lại tuổi trẻ của chúng ta, với những ý tưởng cao cả và nhân văn, sự hi sinh bản thân và những niềm hi vọng tươi sáng nhất.

                                                                 Ngày 10-11-1957

                                                                    Kase Regina

                                                                  (Stanke Dimitrov)

 2. Nội dung thư trả lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi bà Kase Regina:

                                  Bắc Kinh, ngày 23-11-1957

Đồng chí Régine thân mến!

Tôi rất vui khi nhận được tin của đồng chí. Tôi nhận được thư của đồng chí khi vừa lên máy bay ở Moskva. Lẽ ra đồng chí nên viết thư cho tôi sớm hơn.

Dù đã có nhiều sự thay đổi nhưng tình bạn già giữa chúng ta vẫn không hề thay đổi.

Chúng ta chắc chắn sẽ có dịp gặp nhau khi tôi đến Moskva lần tới.

Tôi vẫn khỏe. Chúc đồng chí sức khỏe và gửi tới đồng chí cái ôm anh em.

                                                                             Hồ Chí Minh

Sau khi đọc xong nội dung hai bức thư, chắc hẳn người đọc cũng cảm thấy tiếc nuối cho bà Kase Regina khi không có cơ hội gặp lại người bạn cũ vào dịp kỷ niệm 40 năm Cách mạng Tháng Mười. Rất tiếc là ngoài hai bức thư trên, tác giả bài viết này không thể tìm thấy bất kỳ thông tin nào trong các cơ quan lưu trữ của Liên bang Nga đề cập tới việc bà Kase Regina có cơ hội gặp lại người bạn cũ Nguyễn Ái Quốc - Chủ tịch Hồ Chí Minh - ở Moskva như lời khẳng định của Người trong thư trả lời nữa hay không? Trong hồ sơ cá nhân về bà Kase Regina cũng không lưu một bức ảnh chân dung nào của bà. Tôi đã tra cứu thông tin trên mạng và được biết bà Kase Regina đã trở về Bungaria quê chồng từ năm 1968, nhưng không có thông tin về năm bà qua đời. Tuy nhiên, qua đây, chúng ta cũng có cơ hội biết thêm về bà Kase Regina - một người bạn quốc tế thủy chung của Chủ tịch Hồ Chí Minh, về những tình cảm chân thành mà bà đã dành cho Người nói riêng và nhân dân Việt Nam nói chung. 

                                                                          LÊ HOÀNG LÊ

                                                                     Bảo tàng Hồ Chí Minh 

(Ảnh đầu bài trên trang web này: Chủ tịch Hồ Chí Minh và các cháu thiếu nhi Liên Xô trong chuyến thăm của Người tại đất nước Xô-viết năm 1957).