Một thời để nhớ

Những hồi ức về chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không"

Sự kết hợp giữa vũ khí của Liên Xô/Liên bang Nga và trí tuệ Việt Nam là nhân tố quan trọng làm nên chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không" cách đây 50 năm.

Tr­ước nguy cơ hoàn toàn thất bại của chiến lư­ợc “Việt Nam hóa chiến tranh”, Tổng thống Mỹ R. Ních-xơn quyết định mở cuộc tiến công đường không chiến lược mang tên “Chiến dịch Linebacker-II” bằng máy bay ném bom B -52 vào đánh phá Hà Nội, Hải Phòng và một số địa phương ở miền Bắc Việt Nam từ ngày 18-12 đến 30-12-1972.  Nhưng Việt Nam đã làm nên một Điện Biên Phủ nữa - Chiến thắng Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không.

Một trận địa tên lửa SAM-2 trong chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, tháng 12-1972.  Ảnh: Tư liệu TTXVN

Một trận địa tên lửa SAM-2 trong chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, tháng 12-1972. Ảnh: Tư liệu TTXVN

Thắng lợi của các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam không tách rời sự sự giúp đỡ của Liên Xô. Viện trợ quân sự toàn diện của Liên Xô, nhất là vào những thời điểm quan trọng của các cuộc kháng chiến, đã góp phần làm nên chiến thắng của cách mạng Việt Nam.

Nhân dân Việt Nam đã nhận được sự ủng hộ, giúp đỡ chí tình, hiệu quả của  Liên Xô/Liên bang Nga. Đó không chỉ là vũ khí, trang bị cụ thể mà còn cả sự giúp đỡ về nguồn lực, trong đó cả nhân lực và kỹ thuật quân sự. Mỗi khi Mỹ tung ra một loại vũ khí hoặc thiết bị kỹ thuật quân sự mới thì các chuyên gia Liên Xô lại cùng với cán bộ kỹ thuật Việt Nam nghiên cứu tìm biện pháp đối phó có hiệu quả nhất. Nhiều chuyên gia Liên Xô đã đồng cam cộng khổ cùng các đồng nghiệp Việt Nam nghiên cứu cải tiến vũ khí, trang bị cho phù hợp với cách đánh của Việt Nam. Nhiều vũ khí, trang bị tối tân của Mỹ đã “bất lực” trước những cách đánh sáng tạo của quân và dân Việt Nam.

Theo thống kê, từ năm 1965 đến 1972, Liên Xô đã cung cấp cho Việt Nam 95 tổ hợp tên lửa phòng không SA-75 Dvina (SAM-2) và 7.658 tên lửa. Năm 1972, khi Mỹ tiến hành chiến dịch Linebacker II chủ yếu bằng máy bay ném bom chiến lược B-52, Liên Xô đã viện trợ gấp sang Việt Nam một số tên lửa S-125 (SAM 3), song do triển khai chậm nên những tên lửa này đã không kịp tham gia chiến đấu trong chiến dịch phòng không 12 ngày đêm “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”. Do đó, để đối phó với các loại máy bay hiện đại nhất của Mỹ khi đó, nhất là máy bay ném bom chiến lược B-52, quân và dân ta chỉ có hệ thống súng, pháo và tên lửa phòng không, chủ yếu là tên lửa SAM-2.

Để đánh được máy bay B-52, từ năm 1967 đến 1972, tên lửa SAM-2 đã được cải tiến 5 lần. Tuy hình dáng bên ngoài của tên lửa không thay đổi nhưng chất lượng bên trong khí tài đã được cải tiến, đặc biệt là khả năng chống nhiễu điện tử. Trong điều kiện vừa phải giữ bí mật tuyệt đối để gây bất ngờ cho không quân Mỹ, vừa phải duy trì lực lượng chiến đấu thường xuyên, việc cải tiến phải làm theo kiểu “cuốn chiếu”, chia làm nhiều đợt… Cải tiến đầu đạn tên lửa được tiến hành đồng thời với việc cải tiến giá phóng, thiết bị điện tử điều khiển và thuật phóng. Các kỹ sư Việt Nam cùng chuyên gia Liên Xô đã nghiên cứu, thay đổi tần số điều khiển rãnh đạn làm cho tên lửa không bị gây nhiễu bởi các thiết bị đối kháng điện tử chủ động và thụ động của đối phương.

Từ tháng 11-1971 đến tháng 4-1972, trước yêu cầu cấp thiết nhằm đối phó với cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, các kỹ sư Việt Nam phối hợp với chuyên gia Liên Xô đã cải tiến được 53 bộ khí tài tên lửa, gần 300 bệ phóng và hàng trăm quả tên lửa, khôi phục hơn 2.700 khối máy các loại…

Các sĩ quan điều khiển có thành tích tiêu biểu trong chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” tháng 12-1972 gặp mặt, hồi tưởng về các trận đánh máy bay B-52 bằng tổ hợp tên lửa SAM-2.   Ảnh: HƯƠNG HỒNG THU

Các sĩ quan điều khiển có thành tích tiêu biểu trong chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” tháng 12-1972 gặp mặt, hồi tưởng về các trận đánh máy bay B-52 bằng tổ hợp tên lửa SAM-2. Ảnh: HƯƠNG HỒNG THU

Cùng việc cải tiến tên lửa SAM-2, Phòng Nghiên cứu Kỹ thuật của Quân chủng Phòng không - Không quân đã tiến hành nghiên cứu cải tiến rađar K8-60 để truyền phần tử mục tiêu cho tên lửa SAM-2. K8-60 vốn là rađar dùng cho pháo phòng không 57mm, làm việc ở dải sóng 3cm, không bị máy bay B-52 gây nhiễu và không bị các tên lửa chống bức xạ Shrike tiến công. Công tác cải tiến và tiến hành qua việc lắp tổ hợp kính ngắm quang học PA-00 lên trên nóc ăng-ten phương vị của khí tài tên lửa SAM-2 để bổ trợ cho đài điều khiển phát hiện máy bay địch trên nền nhiễu tích cực cường độ lớn. Cải tiến tăng số mảnh văng khi đầu đạn tên lửa SAM-2 nổ để tăng hiệu quả sát thương máy bay địch.

Trong cách đánh chống đạn tên lửa đi dọc đường gặp nhiễu tiêu cực nổ, ta đã đánh bằng ngòi nổ 11 giây chậm, tức là khi cách mục tiêu 2-3 km thì mới bật ngòi nổ. Bởi vì, đội hình máy bay F-4 bay trước máy bay B-52 khi vào sẽ thả nhiễu tiêu cực chống ra-đa và tên lửa bắn lên. Nếu đạn tên lửa bật ngòi nổ ngay khi phóng thì gặp đám nhiễu tiêu cực sẽ phát nổ trước khi vào B-52. Nội dung cải tiến được lắp ở 3 nơi: Trong xe rađar K8-60, trong xe điều khiển (xe IIA) và trên nóc xe thu-phát (xe YA) của SAM-2. Việc truyền phần tử được tự động hóa thông qua một hệ thống selsyn (cảm biến) phát, selsyn thu và selsyn biến thế.

Đại tá Trần Nam Chuẩn (thứ hai từ phải sang)

Đại tá Trần Nam Chuẩn (thứ hai từ phải sang)

Đây có thể coi là một phát kiến lớn, sự sáng tạo độc đáo chỉ có ở Việt Nam. Sau này, khi biết một trong những cách mà bộ đội phòng không Việt Nam đã “vít cổ” được B-52 trong màn nhiễu dày đặc, những sĩ quan “sừng sỏ” của không quân Mỹ đã đều phải “bái phục” các cán bộ kỹ thuật quân sự Việt Nam. Sự sáng tạo đó đã góp phần làm nên Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, trong đó, tên lửa SAM-2 đã hạ 27 máy bay B-52 trong tổng số 34 máy bay B-52 của không quân Mỹ.

Nửa thế kỷ đã trôi qua, chiến tranh đã lùi khá xa, nhưng sự giúp đỡ hiệu quả mà Liên Xô dành cho Việt Nam khắc sâu trong tâm trí mỗi người Việt Nam luôn luôn sống động. Dù thời thế đổi thay, quân đội và nhân dân Việt Nam mãi biết ơn Liên Xô/Nga đã sát cánh, giúp đỡ Việt Nam chí tình trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, vì độc lập, tự do của Tổ quốc.


                                                                                Đại tá Trần Nam Chuẩn
                                                                 PGS, TS Khoa học quân sự, nguyên cán bộ

                                                                Viện Chiến lược Quốc phòng, Bộ Quốc phòng                                            

     

 Bình luận

Dòng sự kiện

Vọng mãi tiếng chuông làng Kha-tưn Vọng mãi tiếng chuông làng Kha-tưn
Về khu tưởng niệm chiến tranh ở Kha-tưn, Cộng hòa Bê-la-rút.
THIÊNG LIÊNG CHIẾN THẮNG VĨ ĐẠI THIÊNG LIÊNG CHIẾN THẮNG VĨ ĐẠI
Ngày Chiến thắng 9 tháng 5 rất đỗi thiêng liêng với mọi người dân Liên bang Nga.